بازی بچه ها رو جدی بگیریم! (قسمت سوم)

در پست قبل یک سری نکات کلی در مورد تقسیم‎بندی اسباب‎بازی و کارکردهاش نوشتم.

در این پست هم میخوام در مورد بازی و اسباب‎بازی بنویسم و بیشتر در مورد اینکه چه شرایطی رو باید برای خرید یا در اختیار قرار دادن بازی و اسباب‎بازی برای کودک مدنظر قرار داد.

باز هم لازمه بگم که منظورم از بازی و اسباب‎بازی لزوما اون چیزایی که تو بازار بهش میگن بازی و اسباب‎بازی نیست. ممکنه یک مشت نخود و لوبیا، یک كیسه فریزر، یک تشت آب، یک گونی شن یا چند تا تیکه چوب اسباب‎بازی باشه که اتفاقا در خیلی موارد بهتر از چیزاییه که ما به عنوان اسباب‎بازی به بچه میدیم!

اما قبل از خرید، ساخت و انتخاب هر بازی و اسباب بازی باید اول یک برآوردی از برخی ویژگی‎ها و شرایط کودک داشته باشید. 

اول جنسیت بچه است که طبیعتا در چیزهایی که در اختیارش میذاریم مؤثره هرچند الآن بعضا قاطی پاتی شده و برای پسرا هم عروسک میارن و برای دخترا ماشین! اما این اینقدر مهم هست که حتی برای زیر سه سال یه شرکتی مثل لگو بسته‎های جداگانه دخترانه پسرانه با کارکرد ثابت زده و حتی رنگ قطعات و جعبه هم فرق میکنه. حالا یه کم فکر کنید ببنید توی برنامه‎های کامپیوتری، سی‎دی‎های کارتون و بازی و برنامه‎های تلویزیون کدومش دخترونه است کدومش پسرونه؟ احتمالا نمیدونید (اگر میدونید به من هم بگید) حالا فکر کنید اینکه نمیدونید یعنی چی؟

دوم سنه که طبیعتا عامل بسیار مهمیه. اما سن عامل درستی در انتخاب نیست اینکه میگن مثلا برای بالای 3 سال یا بین 3 تا 5 سال یا 4 تا 7 سال یک متوسطی است که میگن و ممکنه برای بچه شما فرق کنه. دقت کنید برای بچه مهمتر از اینکه چی در اختیارش قرار میگیره اینه که اون چیزایی که در اختیارش قرار میگیره به وقت باشه. مثلا اگر زودتر از موعد یا دیرتر از موعد شما قطعات خونه سازی رو در اختیار بچه قرار بدید ممکنه اون کارکردی رو که انتظار ارید نداشته باشه و دیگه حتی اگر وقتش هم برسه به دلیل زده شدن بچه از اون وسیله استفاده درست نکنه. مثلا رفتن برای بچه 4 ساله از این رباتایی که قطعاتش رو به هم میچسبونی میشه ربات خریدن بچه هم به عنوان گوشت کوب ازش استفاده میکنه اولا اینکه این دیگه چیزیش نمیمونه برای وقتی که بچه عقلش به این حرفا برسه اگر هم بمونه دیگه براش جذابیت نداره.

اما در مورد اینکه هر چیزی در چه سنی برای بچه‎ها مناسبه هم بسته به هر بچه فرق میکنه و این وظیفه پدر و مادره که بفهمند بچه در چه مرحله‎ایه و متناسب با اون وسائل رو در اختیارش قرار بدن. مثلا یه وقت یک بچه دو سالگی میتونه قشنگ قطعات رو بچینه و یه شکلی بسازه یه بچه هم ممکنه تا سه سالگی این قطعات به دردش نخوره یا یک بچه از 6 - 7 ماهگی بتونه وایسه و یکی بعد از یک سالگی این کار رو انجام بده. خوب سنی که باید واکر (تاتی‎رو) رو در اختیار اینها قرار داد متفاوته. بنا بر این به اون چیزایی که روی جعبه اسباب‎بازیها نوشته اکتفا نکنید. از طرفی این برای اسباب‎بازیهای خریدنی است که بخش کوچکی از لوازم بچه رو تشکیل میده. برای بقیه مواد و وسائل هم باید سن رو مدنظر قرار بدید. مثلا اینکه وقت آب بازی کیه؟ چه وقت بچه میتونه خاک بازی و گل بازی کنه؟ ساختن حباب با صابون برای چه سنی مناسبه؟ و خیلی از مواد و وسائل دیگه.

نکته دیگه در مورد سن هم اینه که سن بازی فقط به وسیله یا ماده تعلق نمیگیره یعنی مثلا خونه‎سازی برای چه سنی خوبه؟ گل بازی برای چه سنی و اسباب‎بازیهای کاغذی برای چه سنی؟ در این سؤالات فقط وسیله نیست که تعیین کننده سن مخاطبه بلکه شیوه و نحوه استفاده از اون هم مهمه ممکنه یه نوع استفاده از یک ماده یا وسیله برای بچه 2 ساله خوب باشه و همون وسیله یا اسباب‎بازی رو بشه با شیوه استفاده دیگه برای بچه 5 ساله هم استفاده کرد. مثلا یک سری مکعبهای ساده رنگی هست که روش هم معمولا نوشته برای زیر دو سال یا زیر سه سال. خوب بله برای زیر دو سال یا سه سال این مکعبها میتونه برای آشنایی با رنگها و گذاشتن چند مکعب روی هم مفید باشه. 

نکته بعدی که باید مد نظر والدین قرار بگیره تواناییها و ضعفهای بچه‎هاست. والدین باید به یک چیزی توجه جدی داشته باشند و اون اینه که بچه به چیزهایی که در  اونها موفق‎تر و توانمندتره علاقه‎مندتره و این میتونه باعث عدم رفع ضعفها بشه. مثلا جالبه بدونید که بچه‎هایی که خوب میتونند با اشاره و صدا درآوردن منظورشون رو برسونن و کارشون رو پیش ببرند دیرتر حرف میزنن و کمتر سعی میکنند کلمه‎ای رو بگن یعنی نیازی به این کار احساس نمیکنند. در موارد دیگه هم همینه یه بچه در جلب توجه والدین و اطرافیان از طریق مثلا شیرین‎کاری یا مثلا حفظ کردن شعر  و قرآن و اینها موفقه خوب ضرورتی نمیبینه که مثلا روی کارهای دیگه که نیاز به تمرکز داره یا مهارتهای حرکتی تمرین کنه. مخصوصا اگر در اینها ضعف هم داشته باشه. این ماجرا وقتی وخیم میشه و در حلقه تشدید میفته که والدین هم بچه رو تشویق به همون کاری میکنند که بلده که بیشتر هم برای نمایش بچه بیچاره جلوی دیگرانه! من بچه‎ای رو میشناسم که از حدود 3 سالگی توی همه مهمونی‎ها ازش میخواستند سخنرانی کنه و شعر بخونه و خیلی هم شیرین و جذاب این کار رو میکرد و همه هم تشویقش میکردند اما 6 سالگی خیلی کارهایی رو که هم سن‎هاش میتونستند انجام بدن مثل کشیدن اشکال خیلی ساده رو نمیتونست انجام بده!!! بنابر این توجه به ضعفها حتی بعضی وقتها از کشف استعدادها هم مهمتره یعنی خیلی وقتها همون ضعفها اگر درست نشه مانع از رشد و شکوفایی استعداد بچه میشه. بنابر این پدر و مادر محترم لطفا جوگیر نشید دقت کنید ببنید کجای کار بچه میلنگه و کمکش کنید که این بخشها رو تقویت کنه. انتخاب درست بازی و اسباب‎بازی خصوصا در سنین پایین در تقویت ضعفها و اصلاح اونها خیلی خیلی میتونه مهم باشه. پس یکی از معیارهای اینکه ما چی در اختیار بچه قرار بدیم یا چی براش بخریم اینه که اون الآن در چه شرایطیه و قوتها و ضعفهاش کجاست. البته فقط یه کاری هم نکنید که بچه بیچاره توانمندیها و قوتهاش رو هم از دست بده!!! یعنی در تقویت اونها هم تلاش کنید اما حرف اینه که رشد متعادل و رفع ضعفها خیلی مهمه.

 یک سری نکات هم باید از سمت بازی و اسباب‎بازی یا وسائلی که در اختیار بچه قرار میگیره مورد توجه قرار بگیره. اولیش اینه که وسیله برای بچه خطر نداشته باشه. روی بعضی اسباب‎بازیها مثلا نوشته برای زیر سه سال ممنوع که ممکنه به خاطر قطعات ریز باشه یا قطعات تیز!

مثلا بازی با خاک برای بچه کوچک هم جذابه هم مفید اما اگر بچه خاک رو میخوره خوب براش خطرناکه دیگه! خیلی وسائل خونه هم همینطورن در یک سنینی برای بچه خطر دارند که در یک پست گفتم رویکرد هم باید برداشتن اونها از جلوی چشم و دسترس بچه باشه نه نهی بچه.

از نظر سلامتی خیلی از این اسباب‎بازیها خطرناکند. این اسباب‎بازیهای پلیمری خصوصا این چینی‎ها که از نفت خام هم بیشتر بو میدن ضررشون رو ظرف چند ثانیه احساس میکنید!!! بنا بر این تا جایی که میتونید این اسباب‎بازیها رو برای بچه تهیه نکنید. خدا رو شکر بعضی شرکتهای اسباب‎بازی داخلی محصولات با کیفیتی میزنن هم پلاستیکی و هم چوبی که طبیعتا چوبی از این نظر ارجحه البته اگر رنگ مضر روش نباشه. ضمنا چوب یه خطر دیگه هم داره. قطعات پلاستیکی معمولا تو خالی و سبک هستن و اگر بچه پرت کنه یا به سر و صورتش بزنه خیلی چیزیش نمیشه اما قطعات چوبی بعضا سنگین هستند که باید به این نکته هم توجه کنید خصوصا در بچه‎های زیر دو سال. ضمنا اسباب‎بازی چوبی گرون‎تره. البته اگر کمی حوصله داشته باشید بعضی چیزای چوبی رو خودتون هم میتونید بسازید که هم فاله هم تماشا و یک کلاس آموزشی هم برای بچه.

بچه کنجکاوه پس از در دسترس قراردادن وسائلی که سؤالاتی برای بچه ایجاد میکنه که نمیتونید یا نباید جواب بدید هم خودداری کنید. عروسک پسر بچه را خریدن برای دختر کوچولوشون میخواد لباساش رو عوض کنه حالا یه سؤالاتی میپرسه که هی باید بگی هوا چقدر خوبه.

یا بچه رفته سر لوازم آرایش هی سؤالاتی میپرسه که باید بگی این چیزا برات زوده یا بچه این چیزا به تو مربوط نیست! ببخشید از توضیح بیشتر این بند معذورم!!!

 در نهایت هم به نمادها و تصاویر و صداها و حرکات اسباب‎بازیها توجه کنید. اگه میبینید بچه ادای دراکولا درمیاره بگردید توی وسایلش ببنید کجا عکس دراکولا داره یا کدوم برنامه رو که میبینه توش این هست! اگر بچه شما هم مثل چند سال پیش پسر یکی از دوستام یه مشت پرت و پلا میخونه که نه خودش میفهمه چی میگه نه شما، بگردید حتما یکی براش ماشینی، موتوری، مرغی، شتری چیزی آورده که یه آهنگ میزنه و یه چیزایی به زبان اسپرانتو میخونه که بچه هم همونو میخونه. البته من از اول جهت حفظ اعصاب خودم همون شب اول اینا رو باز میکنم و سیم صداش رو قطع میکنم!!

خوب نکات در مورد وسائل بچه و بازی و اسباب‎بازیش زیاده که فعلا به همین بسنده میکنم امیدوارم در پستهای بعدی بتونم مطالب مفیدی رو در همین زمینه خدمتتون بگم

شاد باشید و در این ایام برای بچه‎هاتون و همه بچه ها دعا کنید که این از همه حرفهایی که من و دیگران در مورد تربیت بچه میزنیم مهمتره

مطلب مرتبط:

بازی بچه ها رو جدی بگیریم (قسمت اول)

بازی بچه ها رو جدی بگیریم (قسمت دوم)